Hoàn cảnh thay đổi cơ bản một trong những vấn đề mà trong quá trình giao kết và thực hiện hợp đồng các bên không thể lường trước được. Vậy, thế nào là thực hiện hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản? Có được chấm dứt hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản không?
Hợp đồng là một loại giao dịch dân sự, chứa đựng các điều khoản làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên trong hợp đồng dân sự. Khác với hành vi pháp lý đơn phương, hợp đồng dân sự đòi hỏi phải có từ hai bên trở lên trong quan hệ hợp đồng. Hợp đồng là phương tiện pháp lý để các bên thỏa mãn những lợi ích phù hợp với nhu cầu khi giao kết đồng thời cũng là phương tiện quan trọng thúc đẩy nền kinh tế phát triển phù hợp với cơ chế vận hành của nền kinh tế thị trường trong xu hướng hiện nay. Về nguyên tắc khi tham gia vào một quan hệ hợp đồng, các bên phải tôn trọng và thực hiện đúng những nội dung đã thỏa thuận dù thực tế khi triển khai có thể gặp những sự kiện pháp lý mà các bên không thể lường trước.
Thế nào là thực hiện hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản? Điều kiện để được xem là hoàn cảnh thay đổi cơ bản?
Căn cứ theo Điều 420 Bộ luật Dân sự 2015 có quy định về thực hiện hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản. Hoàn cảnh thay đổi cơ bản khi có đủ các điều kiện sau đây:
- Sự thay đổi hoàn cảnh do nguyên nhân khách quan xảy ra sau khi giao kết hợp đồng;
- Tại thời điểm giao kết hợp đồng, các bên không thể lường trước được về sự thay đổi hoàn cảnh;
- Hoàn cảnh thay đổi lớn đến mức nếu như các bên biết trước thì hợp đồng đã không được giao kết hoặc được giao kết nhưng với nội dung hoàn toàn khác;
- Việc tiếp tục thực hiện hợp đồng mà không có sự thay đổi nội dung hợp đồng sẽ gây thiệt hại nghiêm trọng cho một bên;
- Bên có lợi ích bị ảnh hưởng đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết trong khả năng cho phép, phù hợp với tính chất của hợp đồng mà không thể ngăn chặn, giảm thiểu mức độ ảnh hưởng đến lợi ích.
Giới hạn thẩm quyền của Tòa án can thiệp vào trong trường hợp hoàn cảnh thay đổi cơ bản?
Điều 420 Bộ luật Dân sự 2015 quy định trong trường hợp hoàn cảnh thay đổi cơ bản, bên có lợi ích bị ảnh hưởng có quyền yêu cầu bên kia đàm phán lại hợp đồng trong một thời hạn hợp lý. Trường hợp các bên không thể thỏa thuận được về việc sửa đổi hợp đồng trong một thời hạn hợp lý, một trong các bên có thể yêu cầu Tòa án sửa đổi hoặc chấm dứt hợp đồng. Như vậy, Tòa án có thể can thiệp vào nội dung hợp đồng khi đáp ưng đủ 03 điều kiện sau:
- Khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản;
- Bên có lợi ích bị ảnh hưởng đã yêu cầu bên kia đàm phán lại hợp đồng trong một thời hạn hợp lý;
- Các bên không thể thỏa thuận được về việc sửa đổi hợp đồng trong một thời gian hợp lý.
Theo quy định tại Khoản 3 Điều 420 Bộ luật Dân sự 2015, khi can thiệp vào hợp đồng trong trường hợp hoàn cảnh thay đổi cơ bản, tòa án chỉ có thẩm quyền:
- Chấm dứt hợp đồng tại một thời điểm xác định;
- Sửa đổi hợp đồng để cân bằng quyền và lợi ích hợp pháp của các bên do hoàn cảnh thay đổi cơ bản. Tuy nhiên, Toà án chỉ được quyết định việc sửa đổi hợp đồng trong trường hợp việc chấm dứt hợp đồng sẽ gây thiệt hại lớn hơn so với các chi phí để thực hiện hợp đồng nếu được sửa đổi.
Hiệu lực của hợp đồng trong quá trình Tòa án can thiệp vào hợp đồng: Trong quá trình đàm phán sửa đổi, chấm dứt hợp đồng, tòa án giải quyết vụ việc, các bên vẫn phải tiếp tục thực hiện nghĩa vụ của mình theo hợp đồng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản có dẫn tới hợp đồng dân sự vô hiệu không?
Căn cứ tại Điều 122 Bộ luật Dân sự 2015 có quy định về giao dịch dân sự vô hiệu như sau:
Giao dịch dân sự vô hiệu
Giao dịch dân sự không có một trong các điều kiện được quy định tại Điều 117 của Bộ luật này thì vô hiệu, trừ trường hợp Bộ luật này có quy định khác.
Và tại Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015 có quy định về điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự nhứ sau:
Điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự
1. Giao dịch dân sự có hiệu lực khi có đủ các điều kiện sau đây:
a) Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập;
b) Chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện;
c) Mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
2. Hình thức của giao dịch dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự trong trường hợp luật có quy định.
Như vậy, khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản nếu dẫn tới không đáp ứng một trong các điều kiện không có hiệu lực của giao dịch dân sự như trên thì vô hiệu.
Đàm phán lại hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản
Theo quy định tại khoản 2 Điều 420 Bộ luật dân sự 2015 thì:
“Trong trường hợp hoàn cảnh thay đổi cơ bản, bên có lợi ích bị ảnh hưởng có quyền yêu cầu bên kia đàm phán lại hợp đồng trong một thời hạn hợp lý.”
Khi hoàn cảnh thực hiện hợp đồng thay đổi cơ bản thì bên có lợi ích bị ảnh hưởng có quyền yêu cầu bên kia đàm phán lại hợp đồng, nhằm thay đổi nội dung hợp đồng đã được ký kết để bảo đảm lợi ích của các bên. Tuy nhiên, việc đàm phán này phải được thực hiện trong một thời hạn hợp lý kể từ thời điểm có sự thay đổ cơ bản hoàn cảnh thực hiện hợp đồng. Theo đó, trong một thời hạn nhất định, nếu bên có lợi ích bị ảnh hưởng không thực hiện quyền yêu cầu này của mình thì coi là họ không có nhu cầu thay đổi nội dung của hợp đồng.
Chấm dứt hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản
Theo khoản 3 Điều 420 Bộ luật dân sự 2015:
“Trường hợp các bên không thể thỏa thuận được về việc sửa đổi hợp đồng trong một thời hạn hợp lý, một trong các bên có thể yêu cầu Tòa án:
a) Chấm dứt hợp đồng tại một thời điểm xác định;
b) Sửa đổi hợp đồng để cân bằng quyền và lợi ích hợp pháp của các bên do hoàn cảnh thay đổi cơ bản.
Tòa án chỉ được quyết định việc sửa đổi hợp đồng trong trường hợp việc chấm dứt hợp đồng sẽ gây thiệt hại lớn hơn so với các chi phí để thực hiện hợp đồng nếu được sửa đổi.”
Như vậy, khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản các bên trong hợp động tiến hành thỏa thuận về việc sửa đổi hợp đồng. Trong trường hợp các bên thỏa thuận không được thì có thể yêu cầu Tòa án can thiệp.
Thực hiện nghĩa vụ trong quá trình hợp đồng đang được đàm phán sửa đổi, chấm dứt
Theo quy định tại Điều 420 Bộ luật dân sư 2015: “Trong quá trình đàm phán sửa đổi, chấm dứt hợp đồng, Tòa án giải quyết vụ việc, các bên vẫn phải tiếp tục thực hiện nghĩa vụ của mình theo hợp đồng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.”
Như vậy, trong quá trình đàm phán sửa đổi, chấm dứt hợp đồng, Tòa án giải quyết vụ việc, các bên vẫn phải tiếp tục thực hiện nghĩa vụ của mình theo hợp đồng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Trong quá trình đàm phán sửa đổi, chấm dứt hợp đồng, Tòa án giải quyết vụ việc thì hợp đồng vẫn chưa được sửa đổi và những nội dung sửa đổi chưa có giá trị pháp lý. Đồng thời, khi các bên không có thỏa thuận khác thì các bên vẫn tiếp tục thực hiện nghĩa vụ của mình trong hợp đồng, cụ thể chính là việc tiếp tục thực hiện nội dung của hợp đồng khi đang diễn ra quá trình đàm phán sửa đổi, chấm dứt hợp đồng, Tòa án giải quyết vụ việc.
Việc quy định này giúp cho cơ quan giải quyết tranh chấp có cơ sở để xác định trở ngại được miễn trừ trách nhiệm cho bên bị ảnh hưởng. Do vậy, để tránh những tranh chấp và thiệt hại không đáng có, các bên nên thỏa thuận điều khoản về miễn trừ trách nhiệm và điều khoản giải quyết hậu quả pháp lý khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản sau khi giao kết hợp đồng.
———————————
Hy vọng những ý kiến trên đây của chúng tôi sẽ hữu ích với anh/chị.
Để được tư vấn, hỗ trợ về các thủ tục pháp lý, bạn có thể liên hệ Luật sư, theo các phương thức sau:
- Hotline: 0868697673 – 0945202001
- Fanpage: https://www.facebook.com/THUANLAW.VN/
- Email: thuanlaw.vn@gmail.com
- Website: https://thuanlaw.vn/
Chúng tôi rất mong nhận được sự hợp tác!
Trân trọng!