Hiện nay, pháp luật tố tụng dân sự quy định tòa án có quyền ra quyết định tuyên bố một người là đã chết, trong đó có trường hợp biệt tích năm năm liền trở lên và không có tin tức xác thực là còn sống. Bộ luật dân sự hiện nay chưa quy định cụ thể lý do biệt tích là gì? Vì vậy, vấn đề có được tuyên bố đã chết đối với người bị truy nã không hiện nay vẫn chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể để giải quyết. Thực tế, hiện có nhiều luồng quan điểm về việc tuyên bố một người đang bị truy nã là đã chết.
1. Tuyên bố một người đã chết
Việc tuyên bố một người đã chết được quy định tại Điều 71 Bộ luật Dân sự 2015:
Người có quyền, lợi ích liên quan có thể yêu cầu Tòa án ra quyết định tuyên bố một người là đã chết trong các trường hợp sau đây:
a, Sau 3 năm, kể từ ngày quyết định tuyên bố mất tích của Tòa án có hiệu lực pháp luật mà vẫn không có tín tức xác thực là còn sống;
b, Biệt tích trong chiến tranh sau 5 năm, kể từ ngày chiến tranh kết thúc mà vẫn không có tin tức xác thực là còn sống;
c, Bị tai nạn hoặc thảm họa thiên tai mà sau 1 năm, kể từ ngày tai nạn hoặc thảm họa, thiên tai đó chấm dứt vẫn không có tin tức xác thực là còn sống, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác;
d, Biệt tích 5 năm liền trở lên và không có tin tức xác thực là còn sống; …”
Hậu quả pháp lý của việc tuyên bố một người đã chết:
- Về tư cách chủ thể: Chấm dứt hoàn toàn;
- Quan hệ nhân thân: được giải quyết như đối với người đã chết;
- Quan hệ tài sản: được giải quyết như đối với người đã chết.
2. Có được tuyên bố chết đối với người bị truy nã không?
Quan điểm thứ nhất
Quan điểm thứ nhất cho rằng, Bộ luật Dân sự không quy định “biệt tích” vì lý do gì nên quyết định truy nã không ảnh hưởng đến việc xác định điều kiện tuyên bố một cá nhân đã chết.
Khi quyết định truy nã có hiệu lực từ đủ 05 năm liền trở lên mà không có chút tin tức gì về người đang bị truy nã thì quyết định truy nã có thể được sử dụng làm căn cứ để Tòa án tuyên bố đã chết đối với người đó và giải quyết các quan hệ dân sự của người đó theo quy định tại Điều 71 Bộ luật dân sự 2015 để đảm bảo quyền lợi cho những người liên quan của người đang bị truy nã.
Việc một người bị Tòa án tuyên bố đã chết chỉ là chết mang ý nghĩa pháp lý. Do vậy, khi một người bị tuyên bố đã chết trở về hoặc có tin tức xác thực người đó còn sống thì Tòa án có thể ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố người đó đã chết theo Điều 73 Bộ luật Dân sự 2015. Lúc này, cơ quan điều tra có thể ra quyết định phục hồi điều tra vụ án theo Điều 235 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015.
Như vậy, việc tòa án tuyên bố đã chết đối với đối tượng đang bị truy nã không làm triệt tiêu giá trị pháp lý của quyết định truy nã và không phải cơ sở làm chấm dứt nghĩa vụ chấp hành bản án hình sự của người bị kết án.
Đồng thời, việc tuyên bố một người đã chết theo pháp luật dân sự làm căn cứ để giải quyết các vấn đề dân sự liên quan đế người đó như quyền và nghĩa vụ của họ đối với mối quan hệ hôn nhân với người còn lại, tài sản của họ đối với những người thừa kế, quyền và nghĩa vụ tài sản của người này đối với các cá nhân, tổ chức khác,… Điều này là yêu cầu chính đáng để giải quyết được các quan hệ nhân thân, quan hệ tài sản, đảm bảo quyền và lợi ích của những người liên quan.
Quan điểm thứ hai
Quan điểm thứ hai cho rằng không thể tuyên bố mất tích đối với người đang bị truy nã. Bởi người đang bị truy nã là người có dấu hiệu tội phạm, đang cố tình trốn tránh chứ không phải “biệt tích”. Dù chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể thế nào là trường hợp “biệt tích” nhưng có thể hiểu “biệt tích” là trường hợp không có tin tức xác thực về việc người đó còn sống hay đã chết do các yếu tố khách quan như tai nạn, chiến tranh,… chứ không phải nhằm mục đích trốn tránh việc truy cứu trách nhiệm hình sự. Trong khi đó, người bị truy nã không xác định được tung tích thì chưa xác định được do họ cố tình lẫn trốn, do ý chí chủ quan của họ và không tuân thủ pháp luật hay không.
Hơn nữa nếu tuyên bố người đó mất tích thì sau 3 năm nếu vẫn chưa phát hiện được tung tích của người này thì người có quyền có thể yêu cầu Tòa án tuyên bố người đó đã chết theo quy định của Điều 71 Bộ luật dân sự 2015.
Theo Điều 27 Bộ luật Hình sự thì thời gian truy nã không được tính vào thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự. Tức là không thể xác định thời gian đã truy nã như căn cứ “đã biệt tích năm năm liền trở lên” để tuyên bố người đó đã chết theo pháp luật dân sự. Việc quyết định tuyên bố người đó đã chết của Tòa án sẽ là căn cứ để không khởi tố vụ án, đình chỉ vụ án theo quy định tại Điều 157, 248 Bộ luật tố tụng hình sự 2015. Như vậy là không phù hợp quy định pháp luật hình sự, không bảo đảm được việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội.
————————————–
Hy vọng những nội dung trên đây của chúng tôi sẽ hữu ích với anh/chị.
Để được tư vấn, hỗ trợ về các thủ tục pháp lý, bạn có thể liên hệ Luật sư, theo các phương thức sau:
- Hotline: 0868697673 – 0945202001
- Fanpage: https://www.facebook.com/THUANLAW.VN/
- Email: thuanlaw.vn@gmail.com
- Website: https://thuanlaw.vn/
Chúng tôi rất mong nhận được sự hợp tác!
Trân trọng!